بازنمود مؤلفه‌های فرهنگ دموکراتیک در نقاشی کودکان

دوره 4، شماره 13، زمستان 1401، صفحات 154 - 171

نویسندگان : مهدیه حمزه ئی *

چکیده :
فرهنگ دموکراتیک شامل مجموعه‌ای از ارزش ها، نگرش ها، قواعد و رویه‌های مشترک شهروندان و نهادهاست که بدون وجود آن‌ها دموکراسی محقق نمی‌شود. کودکستان ها و مدارس ابتدایی نقش کلیدی در آموزش و انتقال فرهنگ دموکراتیک ایفا می‌کنند چراکه نحوه مواجهه و برخورد اولیه با جامعه و حوزه عمومی را به کودکان می‌آموزند. هدف این مقاله گسترش شناخت پیرامون آموزش فرهنگ دموکراتیک به خردسالان و ابزارهای خلاقه این آموزش است. سؤالات اصلی عبارتند از اینکه خردسالان، محیط اجتماعی کلاس و نقش خود در آن را چگونه درک می‌کنند؟ کدام یک از ادراکات کودکان نسبت به محیط کلاس، ویژگیهای فرهنگ دموکراتیک را منعکس می‌کند؟ داده‌های این مقاله شامل نقاشی¬ها و توضیحات شفاهی 125 کودک از مدارس کشورهای قبرس، اسرائیل، لیتوانی، پرتغال و بریتانیاست که برنامه آموزش یادگیری سواد فرهنگی را اجرا کرده‌اند. روش مورد استفاده، تحلیل محتوای داده‌محور، شامل مقوله‌بندی کیفی داده‌ها، کمّی‌کردن مؤلفه‌های اصلی، و تفسیر بازاندیشانه محتوای نقاشی¬هاست. این مطالعه نشان می‌دهد که چگونه کودکان ۵ تا ۶ ساله قادرند ایده‌ها، اصول و رویه‌های فرهنگ دموکراتیک، از جمله مشارکت، همکاری، مذاکره، گفت‌و‌گو، گوش دادن و بیان افکار خود را توضیح دهند. تحلیل داده‌ها شامل پنج مقوله موضوعی از نحوه تفکر کودکان پیرامون زندگی اجتماعی در کلاس درس شان، رویکرد نسبت به فرهنگ دموکراتیک و درک نقش خود در تمرین این فرهنگ در مدرسه می‌شد. رویکرد کودکان نسبت به قوانین؛ اظهارات‌شان پیرامون اقداماتی که به تنهایی یا به عنوان عضوی از یک گروه انجام می‌دهند و دیدگاه هایشان نسبت به هدف و فایده این اقدام، مبنای مقوله‌بندی ما را تشکیل می‌داد. تحلیل ها نشان می‌دهد که نقاشی با همسالان یک فرآیند چندوجهی و گفت‌و‌گومحور برای یادگیری فرهنگ دموکراتیک است. کودکان نه تنها در تعامل کلامی، بلکه در تعامل بصری نیز در زنجیره‌های گفت‌و‌گو شرکت می‌کنند. از آنجایی که توانایی مشارکت در گفت‌و‌گو، یک مهارت اصلی در آموزش دموکراتیک تلقی می‌شود مربیان باید زنجیره‌ گفت‌و‌گوهای دیداری را به عنوان راهی برای آشناسازی دانش‌آموزان با فرهنگ دموکراتیک و ممارست در آن، درنظر گیرند.

کلمات کلیدی :
فرهنگ دموکراتیک، نقاشی، کودکان، گفت‌و‌گو، معنابخشی، ساخت معنا